Het duurzame bestaan in de tuinen van Rohaan

Het oude boerenerf Rohaan tussen Markelo en Goor is een 24-uursvoorziening. In de boerderij en de aangrenzende gebouwen is ruimte voor vijf woongroepen. Er zijn veel verschillende vormen van een betekenisvolle dag in en rond de boerderij en in de theeschenkerij. Bij Rohaan wonen volwassenen met een bijzondere hulpvraag. Naast een verstandelijke beperking is vaak sprake van complexe hulpvragen.

Zowel binnen als buiten van alles te doen

‘De prikkelarme omgeving is belangrijk voor onze cliënten’, vertelt Janneke ten Hove, manager van Rohaan. ‘We bieden veel structuur, planning, organisatie, overzicht en duidelijkheid, afgestemd op elke individu. Sommige bewoners houden erg van dieren. We hebben pony’s, een hangbuikzwijn en een grote vijver met vissen. Anderen werken in de omgeving. Zij houden de vele fiets- en wandelpaden netjes. In de keuken wordt lekker gekookt en gebakken door onze professionele kok Eelker en zijn assistenten. Steeds meer van wat ze nodig hebben aan groenten, kruiden en fruit, komt uit onze eigen moestuin.

Kweken met Zorg in een bio diverse, ecologische voedseltuin

‘Een willekeurige bezoeker van locatie Rohaan in Markelo zal misschien denken: Oh leuk,.. mooie moestuin waar jullie zo samen in werken. ‘Maar…’ benadrukt begeleider Dirk-Jan Wessels, ‘over iedere vierkante centimeter is nagedacht. Het idee achter de biodiverse en ecologische moestuin van Rohaan is dat we stap voor stap en in samenwerking met de bewoners, de begeleiders en de kok de bestaande moestuin herinrichten, passend bij de locatie en de duurzaamheidsdoelstellingen van Aveleijn.

Zo onderhoudsarm mogelijk, want het mag geen extra belasting worden voor het zorgpersoneel. We produceren voedselgewassen voor keuken en woongroepen. We ontwikkelen een betekenisvolle dag op maat en borgen deze activiteiten in een begeleidershandboek. Ook kennisoverdracht is belangrijk.’ Dirk-Jan is teeltadviseur en komt één dag per week naar Rohaan voor begeleiding en advies in de moestuin. ‘En ho! We zijn nog niet waar we wezen willen, hoor. De uitwerking van onze plannen kan nog beter, maar samen streven we ernaar om het hele jaar door activiteiten aan te bieden en steeds meer de keuken, de woongroepen en het theehuis te voorzien van de gevraagde gewassen.”

Gebruiks- en onderhoudsvriendelijk ingericht, afgestemd op de doelgroep

Dirk-Jan spreekt met de begeleiders en cliënten af wat er de komende tijd moet gebeuren in de tuin en wie wat gaat doen. Samen denken ze na over hoe de tuin zo onderhoudsvriendelijk mogelijk ingericht kan worden. Maar ook voor iedereen toegankelijk. Hij laat op een tekening de indeling van de moestuin zien. ‘Kijk we hebben centraal in de tuin een mooie kas voor het zaaigoed en opkweken van tomaten, sla en kruiden. Achter de kas is een plek waar we compost maken van snoeiafval en oude planten. Daarmee bemesten we de verschillende stukken grond en stimuleren we het natuurlijke proces.’ Een andere tekening laat zien hoe de irrigatie wordt aangelegd, ofwel het bewateringssysteem langs de verschillende, voor de cliënten overzichtelijke, groentebedden. Er zijn twee aardbeienvelden, een aardappelveld, stroken met peulen, wortels, uien en kool maar ook met vruchten en kruiden.

Op het plein naast de kas laat hij de kweekbakken zien waaraan zittend gewerkt kan worden. ‘We hebben ook ander zaaigoed gekocht in de vorm van pilletjes. Het is voorgekiemd zaad dat makkelijker is om te zaaien in en dat sneller opkomt en zich tot plant ontwikkelt. Verder gebruiken we zaadmatjes met kruidenzaden en zaaien we in perspotjes en zaaitrays.’ Dirk-Jan heeft instructies voor het zaaien en verzorgen van de planten op papier uitgewerkt. Naast foto’s van elke stap in het proces, heeft hij omschreven wat er gebeuren moet om ervoor te zorgen dat de planten goed groeien en vrucht dragen. ‘Zo bieden we verschillende werkzaamheden en wordt het zaaien en verzorgen voor iedereen overzichtelijk en hanteerbaar.’

Eigen tuintjes en eigen inbreng

Meerdere cliënten hebben binnen de grote moestuin een eigen groentetuintje waarvoor ze verantwoordelijk zijn. Zo vindt Nigel het heel interessant om zelfvoorzienend te kunnen worden. Hij heeft rode bietjes gezaaid waarvan hij een deel nu oogst en een deel laat staan voor het volgende jaar. Het zaad van de tweedejaars plant kan opnieuw gezaaid worden. Katja houdt van pittig eten. Zij heeft pepertjes, bruine bonen voor chili sin carne (zonder vlees) en andijvie voor stamppot andijvie gekweekt. Deze worden verwerkt in het menu. De cliënten, de begeleiders en ook Dirk-Jan genieten met volle teugen als ze samen aan het werk zijn in de moestuin. ‘Dit zo samen doen geeft veel voldoening. Het buiten zijn, het zien groeien van de planten, de kennisoverdracht en vooral… het plezier dat de cliënten hieraan beleven. Ik zie hoe het zelfvertrouwen en de eigenwaarde toenemen. Dat is zo mooi.’

Bio-divers, ecologisch en gezond

De tuin is met respect voor natuurlijk evenwicht ingericht. Het samen met de kok Eelker en de begeleiders opgestelde teeltplan is erop gericht om de keuken zo veel mogelijk jaarrond van bij het seizoen passende groentes te voorzien. ‘Door elk jaar de groenten te wisselen van plek ben je ziekten en plagen voor en maak je de grond beter geschikt voor de gewassen die je het jaar erna op die plek plant. Er wordt gebruik gemaakt van zaden die geteeld zijn zonder gebruik te maken van chemische bestrijdingsmiddelen. Er wordt zoveel mogelijk plantaardig (bij)bemest, turfvrije pot- en zaaigrond gebruikt en bekalkt met kalk op zeewierbasis. Er wordt niet meer gespit. De grond wordt eenvoudig bewerkt met een woelvork voor een gezonde bodem. Naast de voedseltuin is er een inheemse wilde bloementuin aangelegd met planten voor bijen, vlinders en overige insecten, waaronder roofinsecten tegen bladluis. Tussen de bloemen staat een door De werkplaats gemaakt insectenhotel en er komt nog een bijenkast. We gebruiken geen bestrijdingsmiddelen en verbouwen alles op een biologisch verantwoorde manier. Dat maakt dat we lekker gezond eten. Elke dag!’

Proeftuin

‘De tuin van Rohaan is een proeftuin voor Aveleijn. Het is mooi om de betrokkenheid en het enthousiasme bij de cliënten, de begeleiders en het theehuis iedere dag te zien groeien. De activiteiten worden nog dagelijks uitgebreid. Steeds meer cliënten komen in onze tuin werken en vinden hierdoor een betekenisvolle invulling van hun dag. Het zou dan ook mooi zijn om dit initiatief ook op andere locaties door te voeren. Op deze manier brengen we duurzaam werken, als onderdeel van een betekenisvol leven, bij nog meer mensen onder de aandacht’, sluit Dirk-Jan af.

Lees hieronder ook over het duurzame initiatief van de oesterzwammenkwekerij 'Zwammenhof'.

Binnen Aveleijn zijn we druk bezig met de opstart van ‘Zwammenhof’. Zwammenhof gaat straks een zinvolle daginvulling bieden aan mensen met een licht verstandelijke beperking. We kweken samen met hen én een gemotiveerd team van begeleiders op koffiedik oesterzwammen in onze eigen kwekerij. Uiteindelijk maken we hiervan oesterzwamkroketten en bitterballen. Cliënten helpen mee in het gehele proces, en we kijken samen hoe we de cliënt zoveel mogelijk in zijn of haar kracht kunnen zetten. Onze locatie bevindt zich op landgoed het Zwanenhof in Zenderen, een prachtige plek middenin de natuur. Voor cliënten dus een prikkelarme rustige omgeving. Circulair ondernemen staat bij ons voorop, dus we maken alle processen zo duurzaam mogelijk. We verzamelen koffiedik voor het kweekproces en het restproduct is geschikt als mest voor de moestuin. We zijn altijd op zoek naar mensen en bedrijven die hierin wat voor ons kunnen betekenen en zoeken deze samenwerkingen dan ook actief op. We werken uiteraard samen met de Zwanenhof, maar daarnaast met verschillende lokale ondernemers. Zij helpen bijvoorbeeld bij het voorzien in koffiedik, of denk aan sponsoring in de vorm van een fietskar (Brama), zodat we hierin koffiedik kunnen inzamelen en vervoeren per fiets. We streven ernaar om in het najaar 2023 onze deuren te openen.